Procedura notarialnego poświadczenia dziedziczenia

Notarialny akt poświadczenia dziedziczenia ma taki sam skutek jak prawomocne orzeczenie Sądu o stwierdzenie nabycia spadku, tj. dowodzi kto jest spadkobiercą zmarłego.

Notarialny akt poświadczenia dziedziczenia nie może dotyczyć spadku po osobie zmarłej przed 1 lipca 1984 roku (co do osób zmarłych przed tą datą możliwe jest wyłącznie sądowe stwierdzenie nabycia spadku). W notarialnym akcie poświadczenia dziedziczenia dotyczącym spadku po osobie zmarłej przed 14 lutego 2001 roku zamieszczane jest oświadczenie spadkobierców czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne (jeśli wchodzi – obowiązują szczegółowe zasady dziedziczenia gospodarstwa)

Notarialny akt poświadczenia dziedziczenia może dotyczyć dziedziczenia na podstawie testamentu notarialnego lub własnoręcznego albo dziedziczenia ustawowego (w przypadku braku sporządzenia testamentu albo odwołania testamentu przez spadkodawcę).

Czynności dotyczące notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia:

1) ustalenie czy był sporządzony testament – jeśli był, notariusz powinien najpierw zapoznać się z jego treścią, aby ustalić czy jest możliwe sporządzenie notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia czy też możliwe jest wyłącznie sądowe stwierdzenie nabycia spadku

2) jeśli testament nie był sporządzony albo jeśli był sporządzony i jest możliwe sporządzenie notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia na podstawie testamentu, wówczas niezbędne jest ustalenie kto jest spadkobiercą ustawowym zmarłego:

a) w pierwszej kolejności małżonek i dziecko (dzieci)

- jeśli zmarły w chwili śmierci był stanu wolnego lub została stwierdzona sądownie separacja małżonków - dziedziczy wyłącznie dziecko (dzieci),

- jeśli dziecko zmarło wcześniej niż spadkodawca, a miało zstępnych – wówczas w miejsce zmarłego dziecka dziedziczą jego zstępni (w I kolejności dzieci, a jeśli i oni nie żyją – wnuki, itd.)

b) jeśli zmarły nie miał dzieci dziedziczą jego małżonek i rodzice, w braku małżonka – rodzice, w braku rodziców - rodzeństwo zmarłego (jeśli rodzeństwo zmarło przed spadkobiercą w jego miejsce dziedziczą jego zstępni – wg w/w zasady dot. dziedziczenia przez zstępnych dzieci zmarłego), w braku w/w osób – dziadkowie (jeśli dziadek/babcia zmarło przed spadkobiercą w jego miejsce dziedziczą jego zstępni – wg w/w zasady dot. dziedziczenia przez zstępnych dzieci zmarłego), w braku dziadków – pasierbowie, w braku w/w osób – Skarb Państwa

Uwaga: sporządzenie notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia na podstawie testamentu lub ustawy jest możliwe wyłącznie wtedy jeśli jednocześnie stawią się u notariusza wszyscy spadkobiercy powołani na podstawie testamentu i/lub ustawy. Wynika to z faktu, że przy notarialnym poświadczeniu dziedziczenia wszyscy w/w spadkobiercy składają oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych oświadczeń – takiego oświadczenia nie można złożyć przez pełnomocnika. W szczególności wszyscy spadkobiercy ustawowi muszą stawić się, aby złożyć w/w oświadczenia w przypadku dziedziczenia na podstawie testamentu. Jeśli nie jest możliwe to jednoczesne stawiennictwo, dopuszczalne jest wyłącznie sądowe stwierdzenie nabycia spadku. Wyłącznie sądowe stwierdzenie nabycia spadku możliwe jest ponadto w przypadku, gdy spadkodawca w chwili śmierci był cudzoziemcem albo, jeśli w skład spadku wchodzą prawa dotyczące nieruchomości położonej za granicą, tj. prawa rzeczowe (własność, użytkowanie wieczyste, użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze prawo do lokalu/domu, hipoteka) lub posiadanie nieruchomości położonej za granicą.

Dokumenty niezbędne do sporządzenia notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia (oryginały n/w w pkt 1)-4) stanowią załącznik do aktu i nie są zwracane):

1) odpis skrócony aktu zgonu zmarłego spadkodawcy,

2) zaświadczenie o numerze PESEL zmarłego spadkodawcy (wydaje Urząd Miasta/Gminy/Dzielnicy właściwy wg. ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego spadkodawcy na podstawie art.44g ust.1, art.44h ust.2 pkt 1 oraz art. 44h ust.10 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych - Dz.U. z 2006 r. Nr 139 poz. 993 z późn.zm.), uwaga: nie wystarcza PESEL wpisany w dowodzie osobistym zmarłego, gdyż z chwilą śmierci dokument ten traci ważność,

3) odpisy aktów stanu cywilnego spadkobierców ustawowych:

- dzieci – odpis skrócony aktu urodzenia, a w przypadku zmiany nazwiska inny dokument potwierdzający pokrewieństwo (np. w przypadku dziedziczenia przez zamężną córkę zmarłego, która w wyniku zawarcia małżeństwa zmieniła nazwisko – odpis skrócony aktu małżeństwa tej córki) – uwaga: wystarcza jeden dokument potwierdzający pokrewieństwo – w wymienionym przykładzie odpis skrócony aktu małżeństwa zastępuje odpis skrócony aktu urodzenia córki zmarłego,

- małżonek – odpis skrócony aktu małżeństwa,

- rodzice – odpis skrócony aktu urodzenia ich zmarłego dziecka,

- rodzeństwo – jak dzieci tj. odpis skrócony aktu urodzenia lub małżeństwa,

- zstępni rodzeństwa – jak dzieci i/lub rodzeństwo,

4) testament (jeśli był sporządzony),

5) dane spadkobierców z dowodów osobistych (np. ksero dowodu, oryginał do okazania przy podpisania aktu),

6) dokument, z którego wynika numer księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości/spółdzielczego własnościowego prawa dziedziczonych po zmarłym spadkobiercy (np. zawiadomienie sądu o wpisie w księdze lub odpis księgi).